Imperator aegrotans: Jan VIII Paleolog i choroba w majestacie władzy
15.02.2018 | 15.02.2018
Cesarz Jan VIII Paleolog (1392–1448) należał do ostatnich przedstawicieli dynastii Paleologów, którym przyszło zasiadać na bizantyńskim tronie. Choć trzykrotnie żonaty, władca ten nie doczekał się potomstwa. Omówienie przyczyn, dla których małżeństwa zakończyły się bezdzietnie, doprowadzi do przedstawienia sposobu leczenia choroby – dny moczanowej – na którą cierpiał. Bizantyńska medycyna wykorzystywała wówczas substancję leczniczą zwaną potocznie hermodaktylem. Lek ten niósł za sobą konsekwencje zdrowotne, których Bizantyńczycy nie byli świadomi. Prawdopodobne związki między hermodaktylem (znanym obecnie pod nazwą kolchicyny) a męską płodnością ujawniła dopiero współczesna medycyna. Przedstawieniu medycznych uwarunkowań możliwej bezpłodności (a właściwie niepłodności) Jana VIII, wynikającej ze stosowania środków leczniczych, towarzyszyć będzie przybliżenie sylwetki Demetriusza Pepagomenosa, autora traktatu Liber de podagra, odpowiadającego za terapię Jana VIII.
Przypadek Jana VIII Paleologa wpisuje się w szerszą problematykę, którą można określić mianem „choroby w majestacie władzy”. W takim podejściu do zagadnienia stanu zdrowia władcy choroba zostaje umieszczona w centrum uwagi i przestaje być traktowana jako motyw poboczny aktywności politycznej władcy. Choroba wpływa na losy państwa i decyduje o jakości rządów. Warto więc nie tylko poznać ją samą i sposób leczenia przewidziany w danej epoce, lecz także rozważyć jej oddziaływanie na panowanie monarchy, a dodatkowo zestawić otrzymany obraz choroby i jej leczenia ze współczesnym stanem wiedzy medycznej.