Instytut Historii Nauki PAN

dr hab. Jan Szumski, prof. PAN

12.02.2014 | 22.03.2023

Kierownik Pracowni Historii Idei Humanistycznych i Społecznych

pok. A10

dyżury: wt., czw. 11.00–13.00

tel. +48 22 65 72 863

e-mail: szumski_jan@onet.eu

ORCID: 000-0001-6591-5795

Zainteresowania naukowe:

historia Europy Środkowo-Wschodniej w XX w. w wymiarze politycznym, społecznym, kulturalnym i edukacyjnym;
historia ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej;
historia Związku Sowieckiego i relacji polsko-sowieckich ze szczególnym uwzględnieniem kontaktów naukowych.

Wykształcenie, stopnie i tytuły naukowe

2016 doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii. Tytuł pracy „Polityka a historia. ZSRR wobec nauki historycznej w Polsce w latach 1945–1964
2007 doktor nauk humanistycznych w zakresie historii. Obrona rozprawy doktorskiej pt. „Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1964. Propaganda i edukacja w służbie ideologii”
2003–2007 Szkoła Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, studia doktoranckie
2003 magister kulturoznawstwa. Praca magisterska „Szkolnictwo polskojęzyczne w obwodzie grodzieńskim 1944–1948”
2001–2003 Studium Europy Wschodniej, Uniwersytet Warszawski, dwuletnie uzupełniające studia magisterskie
2001 wykładowca historii. Praca dyplomowa „Modernizacja Armii Sowieckiej na początku lat. 60. XX w.”
1996–2001 Wydział Historyczny, Uniwersytet w Grodnie (Białoruś), studia I i II stopnia

Zatrudnienie

2021–2022 pełniący obowiązki dyrektora Biura Badań Historycznych IPN
2020– kierownik Pracowni Historii Idei Humanistycznych i Społecznych IHN PAN
2018–2020 profesor w Zakładzie Historii Nauk Społecznych IHN PAN
2011–2017 adiunkt w Instytucie Prawa Międzynarodowego, Unii Europejskiej i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Prawa i Administracji UKSW
2008–2017 adiunkt w IHN PAN

Udział w krajowych i międzynarodowych projektach badawczych

2021–2022 Program Solidarni z naukowcami w ramach inicjatywy „Solidarni z Białorusią”, charakter udziału: pełnomocnik IHN PAN w postępowaniu w ramach inicjatywy, opiekun naukowca wizytującego, przyznane stypendium NAWA.
2011–2022 Projekt „Stosunki polsko-sowieckie w latach 50. – początku lat 60”. Wykonawcy: Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Najnowszej (Moskwa), Instytut Pamięci Narodowej; finansowanie: ze środków krajowych; charakter udziału: członek międzynarodowego zespołu badawczego
2017–2018 Projekt “The Soviet Historical Memory Policy Versus History Disciplines in The Slavic Countries of Eastern Bloc, 1945–1989; finansowanie: Departament Stanu USA, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP, charakter udziału: kierownik.
2011–2015 Indywidualny projekt badawczy „Historia nauki polskiej 1944–1989”, numer projektu: 11H 11 012580; finansowanie: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki MNiSW, charakter udziału: członek zespołu badawczego
2012–2014 Międzynarodowy projekt naukowo-badawczy „The End of Era: Eastern Europe and the Soviet Union, 1989/91”. Wykonawca: Instytut Ludwiga Botzmanna w Graz (Austria), Harvard University (Davis Center for Russian and Eurasian Studies), Russian State Archive of Contemporary History. Charakter udziału: członek międzynarodowego zespołu badawczego
2010–2013 Projekt „Akademie Nauk i wyższe uczelnie Polski i Rosji: polsko-rosyjskie relacje w sferze nauki XVIII–XXI w”; wykonawca: Instytut Historii Nauki PAN; finansowanie ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego; charakter udziału: członek zespołu badawczego
2010–2011 Międzynarodowy projekt naukowo-badawczy „Stalins Wirtschaftspolitik an der sowjetischen Peripherie” wykonawca: Ludwig Boltzmann-Institut für Kriegsfolgen-Forschung (Austria), charakter udziału: członek zespołu badawczego
2008–2010 Polsko-białoruski projekt naukowo-badawczy „Historią stosunków polsko-białoruskich w XIX i XX w.” Numer projektu: A31-06. Wykonawca: Wydział Historii i Socjologii Uniwersytetu Państwowego w Grodnie (Białoruś); finansowanie: ze środków zagranicznych instytucji; charakter udziału: członek zespołu badawczego;
2008–2009 Indywidualny projekt badawczy „The Collectivization of Western Belarus in the Years 1944–1952” (nr AZ 09/SR/08lm); finansowanie: Gerda Henkel Stiftung (Düsseldorf, Niemcy); charakter udział: kierownik

Członkostwo w towarzystwach i organizacjach naukowych

Zespół Studiów Słowiańskich i Wschodnioeuropejskich KNH PAN, członek zespołu
Stowarzyszenie Fulbright Alumni, członek stowarzyszenia
International Exchange Alumni Community, członek stowarzyszenia
Członek Rady Naukowej IHN PAN
Kasa im. J. Mianowskiego, 2011, członek Komisji Rewizyjnej
Komisja Historyków Polski i Rosji, 2009, sekretarz naukowy
Komitet Historii Nauki i Techniki PAN, 2020, ekspert.

Stypendia, nagrody i wyróżnienia

2018 Stypendium Instytutu Hoovera, Uniwersytet Stanforda
2017–2018 Stypendium Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta, nagroda „Senior Award”, Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
2010 Stypendium „Kwerenda” Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej
2008–2009 Stypendium badawcze Herda Henkel Stiftung (Düsseldorf, Niemcy)
2005 Stypendium dla młodych naukowców, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
2004–2007 Stypendium naukowe ufundowane przez Higher Education Support Program (czteroletnie stacjonarne studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk)

Wybrane publikacje

Książki autorskie i współautorskie

D. Góra, J. Szumski, Z. Werra, Rzeczpospolita, ale jaka?, Warszawa 2021, ss. 217.
Historia a polityka. ZSRR wobec nauki historycznej w Polsce 1945–1964, Warszawa 2016, wyd. Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk i Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, ss. 429.
Саветызацыя Заходняй Беларусі (1944–1953 гг.). Прапаганда і адукацыя на службе ідэалогіі, wyd. 1, Беласток-Вільня 2012, ss. 326; wyd. 2 poprawione i uzupełnione, Смаленск 2014.
Sowietyzacja zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii, Kraków 2010, ss. 362.

Edycje źródłowe wraz z komentarzem

A. Wialiki, Dzierżyńszczyzna 1932–1937. Rejon skazany na likwidację, red. nauk. Jan Szumski, Warszawa 2021, 224 ss.
Советско-польские межпартийные отношения в документах. КПСС и ПОРП/СДРП (1989–1991), научн. ред. Б. Музиаль, ответ сост. Я.Г. Шумский, И.М. Шумская, Варшава 2014, ss. 218.
Я. Шумскі, Сітуацыя ў Беларусі напярэдадні незалежнасці ў люстэрку дакументаў ЦК КПСС, [w:] Хрышчэнне нацыі: масавыя акцыі 1988–2009, пад рэд. Валера Булгакава, Андрэя Дынько, Wilno-Białystok, Mińsk 2011, s. 28–53.
Przewrót majowy 1926 roku w oczach Kremla, pod red. Bogdana Musiała przy współpracy Jana Szumskiego, Warszawa 2009, ss. 320.
Geneza paktu Hitler-Stalin. Fakty i propaganda, Musiał B., Szumski J. (red.), Warszawa 2012, ss. 244.

Przekłady

I. Chorosz, Podróż po przemysłowej strefie osiedlenia. Polski przemysł włókienniczy. Żydowskie wytwórnie i żydowscy robotnicy, red. nauk. A. Markowski, przekł. z j. ros. J. Szumski, Warszawa 2019, 211s. Przekład dokumentów z j. ros. na j. pol. w serii wydawniczej „Źródła do dziejów Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku (do 1939 r.)”.

Rozdziały w pracach zbiorowych

Wyzwania związane z tłumaczeniem źródeł z języka rosyjskiego. Kilka uwag na podstawie własnych doświadczeń w tłumaczeniu i edycji specjalistycznych tekstów o tematyce historycznej [w:] Źródła z Królestwa Polskiego, Litwy i Rusi. Warsztat edytora, red. naukowa Jolanta Sikorska-Kulesza, Warszawa 2021, s. 177- 193.
Le politiche storiografiche dell’Unione Sovietica verso i paesi slavi del blocco orientale [w:] Strutture formali ed istituzionali, 1945–1989 Clio nei socialismi reali. Il mestiere di storico nei regimi comunisti dell’Europa orientale, a cura di Stefano Santoro e Francesco Zavatti Unicopli, Milan 2020, s. 37–57.
Документы ЦК КПСС по истории советско-польских отношений как источник по истории партийного делопроизводства [w:] Управление документацией: прошлое, настоящее, будущее. Материалы IV Международной научно-практической конференции, посвященной памяти профессора Т. В. Кузнецовой. Москва 2019, s. 224–234.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku w oficjalnym przekazie i historiografii ZSRR okresu po drugiej wojnie światowej [w:] Rok 1918. Odrodzona Polska i Sowiecka Rosja w nowej Europie, t. I, red. L. Zasztowt, J. Szumski, Warszawa 2019, s. 221–235.
Sowietyzacja ludności polskiej BSRR. Życie kulturalne, oświatowej i religijne, [w:] Polacy na Białorusi od końca XIX do początku XXI w. Polityka-Społeczeństwo-Kultura, pod red. T. Gawina, Warszawa 2018, s. 443–458.
К вопросу создания Комиссии историков ПНР и СССР, [в] Россия в польской историографии, Польша в российской историографии (к 50-летию Комиссии историков России и Польши), отв. ред. Н.А. Макаров, Москва 2017, s. 25–42.
Wpływ elity władzy ZSRR na rozwój nauki w Polsce 1945–1964 [w:] Historia nauki polskiej, T. X, 1944–1989, cz. I, red. L. Zasztowt, J. Schiller-Walicka, Warsawa 2015, s. 93–145.

Artykuły

Я. Шумский, М. Жулавник [Jan Szumski, Mariusz Żuławnik], Польско-узбекские научные связи и сотрудничество в области архивных исследований: основные проблемы и перспективы развития, [Polsko-uzbeckie kontakty naukowe i współpraca w dziedzinie badań archiwalnych: główne kierunki i perspektywy rozwoju] ”O‘zbekiston tarixi” 2021 (2), с. 100-109.
Stalinowska wykładnia paktu Ribbentrop–Mołotow w sowieckim oficjalnym przekazie oraz rosyjskiej polityce historycznej. Echa sprzed wieków, „Pamięć i Sprawiedliwość, nr 2 (36), 2020, s. 307-327.
Źródła do historii Polaków w Sowieckiej Rosji i ZSRR w dwudziestoleciu międzywojennym w zbiorach proweniencji sowieckiej w archiwum Instytutu Hoovera, „Dzieje Najnowsze”, nr 3 (52), 2020, s. 211–228.
The USSR’s Politics of History toward the Slavic Countries of the Eastern Bloc: Formal and Institutional Frameworks. 1945–1989, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, T. 64, nr 4 (2019), s. 61–81.
Instytucjonalne podporządkowanie polskich nauk historycznych Związkowi Radzieckiemu 1944 – połowa lat 60, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, nr 57 (3–4), 2012, s. 67–88.
Problem udostępniania materiałów archiwalnych w relacjach polsko-sowieckich 1945–1965, „Dzieje Najnowsze”, nr 1 (54), 2012, s. 133–158.

Artykuły recenzyjne i recenzje

Historyk czy szpieg? – zachodni historycy w sowieckich archiwach. [Sheila Fitzpatrick, A Spy in the Archives. A Memoir of Cold War Russia, I.B. Taurus, London-New York 2014, ss. 346.] “Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 2018 (4), s. 141–152.

Ekspertyzy i recenzje w postępowaniu doktorskim i habilitacyjnym

2021 Udział w postępowaniu habilitacyjnym jako recenzent wyznaczony przez Radę Doskonałości Naukowej, recenzja dorobku naukowego i pracy habilitacyjnej Dyskurs historii nauki dr. Tomasza Falkowskiego z Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dziedzina nauk humanistycznych, dyscyplina historia.
2020 Recenzja dorobku naukowego i projektu badawczego kandydata do stypendium w kategorii Fulbright Senior Award
2019 Recenzja w postępowaniu doktorskim: Piotr Olechowski, „Polacy we Lwowie. 1944–1959”, Uniwersytet Rzeszowski, dziedzina nauk humanistycznych w dyscyplinie historia.
2019 Recenzja w postepowaniu habilitacyjnym: Eryk Krasucki, „A jednak coraz silniej wierzę”. Życie i los Witolda Kolskiego 1902–1943, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2019, ss. 286; Uniwersytet Szczeciński; dziedzina nauk humanistycznych w dyscyplinie historia.

Wróć