Michał Sędziwój (1566–1636) i alchemia europejska epoki baroku. Stan badań i postulaty badawcze

30.03.2017 | 17.04.2022

Dzieje alchemii były jeszcze do niedawna traktowane przez historyków nauki jako obszar niepewny, którego lepiej unikać, a jego eksplorację pozostawić religioznawcom i psychologom (Eliade, Jung). Minione ćwierćwiecze przyniosło zasadniczą przemianę w postrzeganiu tego istotnego komponentu kultury europejskiej (i nie tylko), określaną mianem „nowej historiografii alchemii”. Olbrzymia liczba publikacji źródłowych i edycji krytycznych, jakie ukazały się w dwóch ostatnich dekadach, przedefiniowały nie tylko sposób postrzegania fenomenu alchemii, lecz też jej relacji z nauką, religią i nurtami ezoterycznymi. W tym nowym obrazie jedno z kluczowych miejsc zajmuje polski autor traktatów alchemicznych Michał Sędziwój, wcześniej zaledwie wzmiankowany w przypisach jako jeden z późnych paracelsystów albo pamiętany ze względu na swą „czarna legendę” plagiatora.

Postacią Michała Sędziwoja zajmowało się w latach 60. XX wieku dwóch znakomitych polskich badaczy: Roman Bugaj i Włodzimierz Hubicki. Ich badania kontynuowali Zbigniew Szydło (urodzony i mieszkający w Anglii) oraz piszący te słowa. Jednocześnie coraz więcej autorów zagranicznych (z USA, Anglii, Francji, Niemiec, Czech, Austrii, Szwecji, Włoch, a nawet Brazylii i Japonii), w tym najznakomitszych autorytetów, wskazywało w swych publikacjach na bardzo ważną pozycję traktatów Sędziwoja i ich oddziaływanie w intelektualnej historii Europy epoki baroku. Zakres tego oddziaływania wykracza daleko poza wąsko pojmowaną alchemię i obejmuje przeplatające się wówczas jeszcze różne nurty myśli naukowej i ezoterycznej, a nawet religijnej. Istotny wpływ myśli Sędziwoja dostrzeżono, przykładowo, zarówno w teoriach Izaaka Newtona, jak i w teatrze elżbietańskim.

Michał Sędziwój był niewątpliwie – po Mikołaju Koperniku – najszerzej znanym i najbardziej wpływowym (w rozumieniu impact factor) polskim autorem z zakresu nauk przyrodniczych epoki przedrozbiorowej. Liczba wydań jego dzieł do roku 1800 wyniosła około 60, łącznie z tłumaczeniami na niemiecki, francuski, holenderski, angielski i rosyjski, co nie ma precedensu w przypadku żadnego innego polskiego autora (w tym Kopernika). W obliczu rosnącego stale zainteresowania Sędziwojem na świecie, wskazane wydaje się podjęcie w Polsce szeroko zakrojonego programu badawczego, obejmującego różne aspekty i konteksty biografii, działalności i twórczości polskiego alchemika, „ostatniego ze znanych filozofów” – jak go nazwano w Anglii XVII wieku.

Arrow Button Wróć

Polityka prywatności Więcej or ZAMKNIJ KOMUNIKAT