Nauczanie matematyki na ziemiach polskich w XIX wieku. Nauczyciele szkół średnich

08.03.2022 | 17.04.2022

Karolina Karpińska, Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa

W XIX wieku nauczanie na ziemiach polskich było prowadzone głównie wedle polskich, pruskich, rosyjskich i austriackich zasad. Zależało to od regionu i natężenia polityki okupacyjnej. Celem referatu jest omówienie cech charakterystycznych nauczania matematyki realizowanego w szkołach w zależności od państw sprawujących nad nimi kontrolę. Głównym przedmiotem analizy będą szkoły średnie z najszerszymi programami nauczania, zwłaszcza te, w których przeprowadzano egzaminy maturalne. Szkoły, w których odbywały się matury, miały ministerialnie narzucone pewne obowiązki. Wśród nich było publikowanie corocznych sprawozdań szkolnych wraz z pracą naukową jednego z nauczycieli. W myśl zasady: „aby zapalać, trzeba płonąć”, uważano, że najlepszym nauczycielem jest taki, który rozwija się naukowo. Zdarzało się przy tym, że artykuły nauczycieli miały tak dużą wagę naukową, iż stawały się przepustką do pracy na uczelniach wyższych – tak było w przypadku Karla Weierstrassa (1815–1897; pracującego w gimnazjach w Wałczu i Braniewie). W szkołach uczyli też byli wykładowcy akademiccy, np. Józef Łęski (1760–1825), wcześniejszy profesor matematyki i astronomii na uniwersytecie w Krakowie, który jako pierwszy na ziemiach polskich wprowadził do szkoły średniej geometrię wykreślną. Byli też tacy nauczyciele, którzy całą karierę zawodową spędzili w szkołach średnich, ale mimo to ich osiągnięcia naukowe na stałe zapisały się na kartach historii. Przykładem jest tutaj Gustav Ferdinand Mehler (1835–1895) – nauczyciel szkół średnich we Wschowie, Gdańsku i Elblągu. W referacie zostanie podjęta próba scharakteryzowania sylwetki nauczyciela matematyki szkół przygotowujących do egzaminów maturalnych oraz przedstawienia nauczycieli, których osiągnięcia dydaktyczno-naukowe były szczególnie istotne.

Wróć