Ślady filozofii platońskiej w Almageście Ptolemeusza

07.01.2025 | 07.01.2025

Dr Katarzyna Borkowska, Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk

Wielkie dzieło astronomii matematycznej Klaudiusza Ptolemeusza, znane jako Almagest, rozpoczyna krótki wstęp natury filozoficznej. Zawiera on wywodzący się od Arystotelesa podział filozofii teoretycznej na fizykę, matematykę i metafizykę. Choć Arystoteles jest jedynym filozofem wymienionym w Almageście z imienia, to Ptolemeusz nie pozostaje wierny jego założeniom, lecz odwraca klasyfikację nauk Arystotelesa, stawiając matematykę ponad metafizyką i wyłącznie matematyce przyznając miano prawdziwej wiedzy. Ten sam wstęp filozoficzny, w którym Ptolemeusz powołuje się na Arystotelesa, budzi silne skojarzenia z więcej niż jednym źródłem platońskim, ze szczególnym uwzględnieniem Timajosa i pochodzących z niego obrazów: piękna matematycznej proporcji kosmicznego porządku oraz uspokajania duszy przez regulację jej poruszeń w zgodzie ze stałością obrotów wszechświata. Współcześni badacze przekonują, że powszechnie uznawany wpływ Arystotelesa na postawę filozoficzną Ptolemeusza bywał przeceniany. Zestawienie początku pierwszej księgi Almagestu z innymi ustępami dzieł Ptolemeusza (w szczególności Harmonika i Hypotheseis ton planomenon), niosącymi ślady myśli platońskiej, rozszerza kontekst filozoficzny twórczości Aleksandryjskiego uczonego.

Wróć