Ryszard Miszczyński- referat ,,Pewne rozumienie matematyki współczesnej jako efekt badań historycznych”
22.02.2024 | 23.02.2024
26 lutego 2024
Ryszard Miszczyński (Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie)
Pewne rozumienie matematyki współczesnej jako efekt badań historycznych
Streszczenie
W swoim wystąpieniu chcę zwrócić uwagę na pewne nowe spojrzenie na matematykę, jakie przedstawił prof. Wiesław Wójcik w swej niedawno opublikowanej książce* poświęconej dziejom matematyki. Warto zauważyć dość charakterystyczne novum w podejściu autora: traktuje opisywany proces nie tylko jako zjawisko interesujące matematyków, ale bardzo ważny i często niedostrzegany mechanizm determinujący rozwój szeroko rozumianej kultury. Jak zauważa, można go traktować jako „punkt odniesienia dla badania dziejów cywilizacji”. Autor nie stoi jednak na stanowisku jednostronnego determinizmu, a dostrzega także odwrotny kierunek oddziaływania. Analizuje wpływ ogólnokulturowych pojęć podstawowych (odpowiedniości, harmonii, podobieństwa, symetrii) na rozwój dyscypliny.
Prof. Wójcik śledzi postępujący uniwersalizm matematyki, w pewnym stopniu wykorzystując klasyczne poglądy J.M. Hoene-Wrońskiego, ale również oryginalne podejście do historii matematyki H. L. Resnikoffa i R. O. Wellsa, U. C. Merzbach czy M. Kliena. W XX w. dostrzega tę uniwersalność przede wszystkim w teorii kategorii i funktorów, teorii gier, geometrii fraktalnej i metamatematyce. Wraz z nimi – jak podkreśla – matematyka wykracza poza tradycyjną drogę matematyki, a kieruje się ku badaniom o „ostatecznym fundamentalnym” charakterze, ważnym de facto dla wszystkich nauk (s. 240).
* Gleick J., Chaos: Making a New Science, Viking Books, Nowy Jork 1987.
* Kline M., Mathematics in Western Culture, Penguin Books, New York 1953.
* Leibniz G.W., Korespondencja z Antoine’em Arnauldem, PWN, Warszawa 1998.
* Merzbach Uta C. Boyer C. B., A History of Mathematics, John Wiley & Sons, New York 2011.
* Wójcik W., Uniwersalność matematyki w ujęciu historycznym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2021.
* Resnikoff H.L., Wells R.O., Jr., Mathematics and Civilization, Dover Publications, New York 1973.