semestr letni 2022/2023
13.10.2023 | 13.10.2023
6 III 2023
Wiesław Wójcik (Katedra Filozofii Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie)
Teoria dowodu Jana Śleszyńskiego
Strzeszczenie (identyczne jak w cz. I)
Jan Śleszyński (1854– 1931) był jednym z pionierów logiki matematycznej w Rosji i Polsce. Po początkowym okresie działalności matematycznej (rachunek prawdopodobieństwa, funkcje analityczne, teoria ułamków ciągłych, w tym twierdzenie Sleszyńskiego–Pringsheima), zajął się pod koniec wieku XIX badaniami podstaw matematyki, logiką i historią logiki. Śledził na bieżąco odkrycia i prace w zakresie logiki matematycznej, co znalazło szczególny wyraz w wykładach i seminariach naukowych prowadzonych najpierw na Uniwersytecie Odeskim, a następnie (od 1911) na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukoronowaniem tych prac była dwutomowa Teoria dowodu (1925 i 1929). W swoich badaniach zapoczątkował metodę badań historii logiki, którą później rozwijał Jan Łukasiewicz oraz zauważył, m.in., że logikę Arystotelesa można traktować jako element współczesnej mu logiki matematycznej (logistyki), interpretując ją jako teorię stosunków zachodzących między dwiema różnymi klasami. Wskazywał też luki i błędy w niektórych dowodach matematycznych przy pomocy analizy logicznej.
20 III 2023
Janusz Mączka (Wydział Filozoficzny Uniwersytet Papieski Jana Pawła II)
Pierre’a Duhema koncepcja ewolucji mechaniki a matematyka
17 IV 2023
Paweł Polak (Wydział Filozoficzny Uniwersytet Papieski Jana Pawła II)
Historia polskiej filozofii matematyki w XIX wieku
Streszczenie
Najnowsze badania nad historią filozofii polskiej XIX wieku prowadzone w ośrodku krakowskim znacząco wzbogaciły dotychczasowe ustalenia dotyczące filozofii uprawianej w kontekście nauk. Dotyczy to również filozofii matematyki, którą standardowo sprowadzano do działalności pięciu postaci takich jak Jan Śniadecki (1756–1830), Józef Maria Hoene-Wroński (1776–1853), Henryk Struve (1840–1912), Samuel Dickstein (1851–1939) oraz Edward Stamm (1886–1940).
W referacie ukazany zostanie zarys problematyki polskiej filozofii matematyki w XIX wieku: oświeceniowe początki filozofii matematyki, romantyczna metafizyczna refleksja nad matematyką, zmiana paradygmatu w latach osiemdziesiątych XIX wieku i wyłonienie się nowoczesnej refleksji. Z uwagi na ograniczenia czasowe szczegółowo pokazana zostanie mało znana polska romantyczna filozofia matematyki. W przyszłości planowane są kolejne referaty, które ukażą pozostałe dwa okresy: oświeceniowy oraz czas kształtowania się nowoczesnego podejścia do filozofii matematyki.
15 V 2023
Małgorzata Stawiska-Friedland (American Mathematical Society Mathematical Reviews)
Kobiety w„ Annales de la Société Polonaise de Mathématique” (1921–1952)
Streszczenie
W referacie przedstawię kobiety-autorki prac publikowanych w „Annales de la Société Polonaise de Mathématique” w latach 1921-1952 oraz te, których wyniki naukowe były referowane na posiedzeniach Polskiego Towarzystwa Matematycznego przed rokiem 1939 (przez autorki wyników lub opiekunów ich prac).
22 V 2023
Laurent Mazliak (Sorbonne)
Some reflections on the reception of the „modern mathematics” in France in the 1970s
Abstract
The purpose of my presentation is to offer some reflections on the way in which the upheaval of the syllabus in mathematics in primary and secondary education produced a surprising shock in French society at the beginning of the 1970s. This shock can only be understood in the light of the somewhat excessive importance that the mathematics had received in the training of engineers in France for a long time, and typically since the Napoleonic reforms at the beginning of the 19th century. I shall outline this history. I’ll give then some information about the 1960-1970 reform and its goals and illustrate my point with the example of a violent polemic between a popular science journalist and members of the Paris Academy of Sciences. In passing, since I myself witnessed this period as a pupil, I will also make some comments on what my own experience has taught me about the partial failure of this overly ambitious reform.
5 VI 2023
Wiesław Wójcik (Katedra Filozofii Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie)
Problemy z historią matematyki jako dyscypliną naukowa. Analiza na wybranych przykładach
Streszczenie
W referacie postawię kilka pytań, na które częściowo będę się starał odpowiedzieć, lecz przede wszystkim będą to zagadnienia pod dyskusję. Wydaje się, że w badaniach dziejów matematyki powinny spotkać się kompetencje z kompetencjami historyka. Jak określić jednak ten obszar spotkania, a więc jak daleko powinny sięgać te kompetencje? Czy historyk matematyki ma być bardziej matematykiem czy historykiem, czy w jakiś sposób te dwie kompetencje w sobie równoważyć? Czy historia matematyki jest subdyscypliną dyscypliny historia nauki (jak uważał Stefan Zamecki)? W jaki sposób historia matematyki może być przydatna w badaniu podstaw matematyki? Na ile ukazywać powiązania odkryć matematycznych i ich rezultatów z innymi obszarami życia naukowego, kulturowego i społecznego badanego okresu? Czy budowanie syntez dotyczących badanej epoki oraz epok po sobie następujących w oparciu o otrzymane wyniki jest potrzebne, możliwe? Czy nie wykracza poza kompetencje historyka matematyki (i szerzej historyka nauki)? Postaram się te zagadnienia naświetlić na przykładzie polskich badać nad rachunkiem prawdopodobieństwa w polskiej szkole matematycznej.
12 VI 2023
Danuta Ciesielska (Instytut Historii Nauki PAN im. L. I A. Birkenmajerów)
O listach Polaków do Felixa Kleina i Davida Hilberta
Streszczenie
W dziale spuścizn archiwum Uniwersytetu Georga-Augusta w Getyndze znajduje się ponad 400 spuścizn wybitnych profesorów tej uczelni i innych osób z nią związanych, w tym spuścizny matematyków, fizyków i astronomów – wymieńmy kilku: Emil Artin, Max Born, David Hilbert, Felix Klein, Karl Schwarzschild, Woldemar Voigt, a z żyjących wcześniej: Carl Friedrich Gauss, Ludwig Christian Lichtenberg, Bernhard Riemann, Wilhelm Weber. Duża część każdej z tych spuścizn to korespondencja z uczonymi. W okresie 1885–1933 ponad setka młodych Polaków i Polek studiowała matematykę, fizykę i astronomię w Getyndze, a ponad 40 przyszłych polskich uczonych było studentami Kleina (14 osób przedstawiło jeden lub kilka odczytów na prowadzonym przez niego seminarium). W referacie przedstawię rezultaty moich poszukiwań listów od polskich studentów i młodych uczonych do Kleina i Hilberta, wspomnę również o korespondencji z innymi getyńskimi uczonymi. Badania są częścią międzynarodowego projektu nad rolą międzynarodowych kontaktów naukowych dla tworzenia narodowych i ponadnarodowych grup badawczych skupiających młodych uczonych na przełomie XIX i XX wieku.
Wróć
