semestr zimowy 2022/2023
13.10.2023 | 13.10.2023
17 X 2022
Gabriela Besler (Instytut Filozofii Uniwersytet Śląski, Danuta Ciesielska Instytut Historii Nauki PAN im. L. I A. Birkenmajerów), Wiesław Wójcik (Katedra Filozofii Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie)
Sprawozdania z tegorocznych konferencji międzynarodowych: 15th Austrian Symposion on the History of Mathematics (Miesenbach), 10th European Society for the History of Science Conference (Bruksela) oraz VIII Congressio-Mathematica (hybrydowa)
24 X 2022
Wiesław Wójcik (Katedra Filozofii Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie)
Teoria dowodu Jana Śleszyńskiego
Streszczenie
Jan Śleszyński (1854– 1931) był jednym z pionierów logiki matematycznej w Rosji i Polsce. Po początkowym okresie działalności matematycznej (rachunek prawdopodobieństwa, funkcje analityczne, teoria ułamków ciągłych, w tym twierdzenie Sleszyńskiego-Pringsheima), zajął się pod koniec wieku XIX badaniami podstaw matematyki, logiką i historią logiki. Śledził na bieżąco odkrycia i prace w zakresie logiki matematycznej, co znalazło szczególny wyraz w wykładach i seminariach naukowych prowadzonych najpierw na Uniwersytecie Odeskim, a następnie (od 1911) na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukoronowaniem tych prac była dwutomowa Teoria dowodu (1925 i 1929). W swoich badaniach zapoczątkował metodę badań historii logiki, którą później rozwijał Jan Łukasiewicz oraz zauważył, m.in., że logikę Arystotelesa można traktować jako element współczesnej mu logiki matematycznej (logistyki), interpretując ją jako teorię stosunków zachodzących między dwiema różnymi klasami. Wskazywał też luki i błędy w niektórych dowodach matematycznych przy pomocy analizy logicznej.
7 XI 2022
Gabriela Besler (Instytut Filozofii Uniwersytet Śląski)
Giuseppe Peano w niemieckim środowisku naukowym i pewien list Gottloba Fregego do Adolpha Mayera na temat Peana logiki matematycznej
Streszczenie
Wystąpienie jest związane z przygotowywanym artykułem, w którym chcę umieścić angielskie tłumaczenie nie publikowanego w tym języku listu Fregego do Mayera, z 1896, traktującego o logice matematycznej Giuseppe Peana. Pokażę kontekstu, w jakim ten list się ukazał. Peano współpracował z środowiskiem niemieckim i odnosił się do dzieł niemieckich matematyków. Omówię kontakty naukowe Peana z następującymi osobami: Georg Cantor, Richard Dedekind, Gottlob Frege, Angelo Genocchi, Hermann Grassmann, Felix Klein, Adolph Mayer, Moritz Pasch, Alfred Pringheim, Adolph Schepp, Ernst Schröder, and Herman Amandus Schwarz.
Nie podejmuję innego tematu wspólnego dla tego środowiska, jakim był Leibniza projekt sztucznego języka uniwersalnego, pasigrafii w ujęciu Ernsta Schrödera czy interlinguy, wymyślonej przez Peana.
21 XI 2022
Wiesław Wójcik (Katedra Filozofii Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie)
- Główne założenia teorii prawdopodobieństwa Jana Łukasiewicza;
- O pewnej odmianie prawdopodobieństwa logicznego;
- Jakiej filozofii matematycznej potrzebujemy?
16 I 2023
Danuta Ciesielska (Instytut Historii Nauki PAN im. L. I A. Birkenmajerów)
O Polkach studiujących matematykę w Getyndze przed 1933 rokiem
Streszczenie
Historia Polek studiujących matematykę rozpoczęła się wcześnie, jeszcze w XIX wieku. Przypomnijmy, że urodzona i wykształcona w Polsce Maria Skłodowska-Curie studiowała na Sorbonie matematykę i w 1894 roku zdobyła tam, z drugą lokatą, licencjat matematyki. Gdy Skłodowska w Paryżu zdobywała stopień, to z Petersburga przybyły do Getyngi dwie młode Polki: Helena Bortkiewicz i Aleksandra Stebnicka. Obie w rodzinnym mieście ukończyły Wyższe Kursy Żeńskie, a studia z zakresu matematyki na Uniwersytecie Georga-Augusta rozpoczęły zachęcone przez Felixa Kleina, który odegrał ogromną rolę w promocji idei otwarcia uczelni dla kobiet. Najbardziej znana z polskich studentek matematyki to Maria Orsetti, ale ona szybko porzuciła matematykę dla działalności społecznej i o jej przygodzie z matematyką prawie nikt już nie pamięta. Doktorat filozofii w Getyndze do 1933 roku uzyskała tylko jedna Polka: Wanda Łempicka, która nie tylko studiowała tam matematykę, ale jeden z egzaminów doktorskich zdawała u Landaua. Historia Polek w Getyndze, informacje o przebiegu ich studiów, o referatach na seminarium Kleina oraz egzaminie Łempickiej u Landaua będzie głównym tematem mojego odczytu. Poza tym zamierzam nakreślić sytuację edukacyjną kobiet w Niemczech i Rosji przełomu XIX i XX wieku.
23 I 2023
Stefan Jackowski (Instytut Matematyki Uniwersytet Warszawski)
Kobordyzm według Pontriagina, Thoma i Quillena. Od topologii do algebry i z powrotem
Streszczenie
powiem o trwającej przez pół wieku od lat 1920 do 1970 ewolucji spojrzenia na wzajemne relacje między problemem istnienia homotopii między przekształceniami gładkimi a relacją (ko-)bordyzmu rozmaitości gładkich i jej algebraizacją. Według propozycji Lwa S. Prontriagina z lat 1920-tych klasyfikacja rozmaitości z dokładnością do (obramowanego) kobordyzmu miala być narzędziem do obliczenia grup homotopii sfer. Rene Thom w latach 1950-tych odwrócił to myślenie; zalgebraizował pojęcie kobordyzmu i stosując metody teopologii algebraicznej, w tym teorii homotopii, podal klasyfikację gładkich rozmaitości zwartych z dokładnością do relacji kobordyzmu. Dwadzieścia lat później Daniel Quillen (bazując na obserwacji J. Boardmana) jeszcze raz odwrócił kierunek myślenia; pokazał, że zbiór klas kobordyzmu zwartych gładkich rozmaitości posiada tak bogatą strukturę algebraiczną, w szczególności pewną grupę formalną, która pozwala na obliczenie pierścienia kobordyzmu gładkich rozmaitości zwartych bez odwołania do teorii homotopii i klasycznych narzędzi topologii algebraicznej. Zaskakujące relacje między czysto algebraicznymi konstrukacjami, a topologią rozmaitości wciąż intrygują matematyków i były/są przedmiotem wielu ważnych prac.
Wróć
